Cryptocurrencies worden regelmatig ingezet om geld wit te wassen. Als financiële instelling heeft u een poortwachtersfunctie en dient u alert te zijn op integriteitsrisico’s. Bovenal blijft het belangrijk om grondig klantonderzoek te verrichten. Maar op welk gedrag moet u dan letten? In dit artikel geven wij een overzicht van indicatoren die kunnen duiden op witwassen via virtuele valuta, en hoe u hier in de praktijk mee om kunt gaan.
De Europol Financial Intelligence Public Private Partnership (EFIPPP) is het eerste internationale mechanisme voor het delen van informatie op het gebied van de bestrijding van witwassen, terrorismefinanciering en economische criminaliteit. Binnen dit samenwerkingsverband wisselen o.a. financiële instellingen en onderzoekinstanties informatie uit over waargenomen witwasfenomenen.
Op het Europol Platform voor Experts (EPE) heeft de EFIPPP een document met red flags gepubliceerd. Oftewel: indicatoren op het vlak van virtuele valuta die kunnen duiden op witwassen. De EPE is een platform voor specialisten op verschillende gebieden van de rechtshandhaving. Enkele indicatoren zullen hieronder nader toegelicht worden. De EFIPPP benadrukt dat de lijst met indicatoren niet limitatief is.
De volgende twee KYC-indicatoren van potentiele witwasactiviteiten worden door EFIPPP onderscheiden:
In de rest van dit artikel bespreken we deze indicatoren en hoe je ze in de praktijk kunt herkennen.
Een belangrijke transactie-indicator is het betalen van en/of de bereidheid tot het betalen van hoge provisies voor het omzetten (verkopen) van virtuele activa in ruil voor fiatgeld. Op basis van transacties alleen kan niet worden vastgesteld of de betaalde provisie te hoog was.
Combineer de prijsinformatie over de gebruikte wisselbeurs met de waarde van de betaalde provisie. Op deze manier kan vastgesteld worden of de betaalde provisie hoog was en dus of er sprake is van een indicator die duidt op witwassen.
Ook het verzenden en ontvangen van grote bedragen van of naar een cryptocurrency platform kan een red flag zijn. Wat onder grote bedragen kan worden verstaan, hangt af van meerdere factoren.
Zo kan de invulling van deze indicator per financiële instelling sterk verschillen. Zo speelt het soort producten en diensten dat de instelling aanbiedt mee, en de klantsegmenten waar de instelling mee te maken heeft. Belangrijk hierbij is dat de financiële instelling beschikt over en volledig en actueel klantprofiel op basis waarvan bepaald kan worden of er sprake is van een ‘groot bedrag’.
Een eveneens veelvoorkomende indicator wordt smurfen genoemd. Hierbij wordt er een techniek gebruikt om fondsen te splitsen en te storten op een groot aantal bankrekeningen met fondsen die uiteindelijk worden gebruikt voor de aankoop van cryptocurrency van particuliere verkopers die zich in verschillende landen bevinden.
Smurfen is in de praktijk nogal moeilijk te detecteren. Het is een techniek die ervoor moet zorgen dat de transacties onder de meldgrens van de financiële instelling blijven. Samen vormen deze transacties een hoog, meldenswaardig bedrag, maar partieel blijven ze onder die grens. Daarom worden er veel verschillende rekeningen gebruikt. Op naam van verschillende personen (‘smurfen’) en bij verschillende banken. In het geval van professionele witwassers ook nog eens in verschillende landen. Dit vindt doorgaans plaats in de eerste fase van het witwasproces (placement/plaatsing).
In de praktijk valt smurfen op door een relatief hoog volume transacties voor relatief lage bedragen naar eenzelfde begunstigde. Ook zal het opvallen als de klant meerdere rekeningen heeft waar eenzelfde patroon te herkennen is. Zo kan het nog weleens voorkomen dat bij een instelling meerdere rekeningen worden geopend op naam van een en dezelfde persoon, of een aantal aan elkaar gerelateerde personen (familieleden), die worden gebruikt voor witwassen. Door een gebrekkig klantonderzoek worden de nodige verbanden niet gelegd en de transactiepatronen niet aan elkaar gelinkt, waardoor de praktijken onopgemerkt blijven. Tegenwoordig, met een samenwerkingsverband als TMNL , is het voor de grote Nederlandse banken eenvoudiger geworden om inzicht te krijgen in dergelijke praktijken.
Een andere indicator is wanneer er meerdere transacties kort na elkaar tussen verschillende crypto-uitwisselingsplatforms worden uitgevoerd, waarbij een duidelijke link tussen de transacties ontbreekt. Dergelijke transacties kunnen wijzen op pogingen om de chain of custody om de respectievelijke blockchains te doorbreken. Of op het verder verkapt doorzetten van de transactie. De chain of custody is de term die verwijst naar het chronologische papierspoor dat documenteert hoe en door wie individuele items van fysiek of elektronisch bewijs werden verzameld en geanalyseerd.
Een belangrijke indicator is het gebruik van een relatief groot aantal verschillende crypto-uitwisselingsplatforms. Niet alle platforms bieden alle soorte crypto’s aan. Vaak heb je echter al voldoende aan een paar grote platforms, zoals Binance, KuCoin en Coinbase. Zij dekken samen het overgrote deel van de cryptovaluta. Als toch blijkt dat een klant gelden stort en ontvangt van en naar 10 à 15 verschillende platforms, zou dit kunnen wijzen op witwassen.
Tot slot de laatste indicator. Hierbij is de hoeveelheid aangekochte crypto-activa niet economisch of financieel verklaarbaar, gezien het gemiddelde gebruik door de klant. De klant heeft onverwachts een grotere transactie gedaan dan dat eerder het geval was.
Deze indicator kun je vanuit twee invalshoeken benaderen. Aan de ene kant valt het op als de klant opeens voor een groot bedrag crypto’s gaat kopen, terwijl dit niet helemaal aansluit op het profiel dat de instelling heeft van deze klant (vermogen etc.).
De andere kant op redenerend, kunnen gelden (vaak relatief hoge bedragen of een hoog volume aan kleine bedragen) gestort worden op een rekening vanaf een crypto-platform. De witwasser zou dan kunnen betogen dat het gaat om rendement, verkregen uit eerdere investeringen in crypto’s. Omdat crypto’s een hoge volatiliteit kennen (sterk fluctueren) kan het nog weleens voorkomen dat een investering in crypto’s in een korte tijd veel geld oplevert. Wel dient hier altijd een bewijs van opgevraagd te worden in het kader van onderzoek naar herkomst van gelden. Dit kan heel makkelijk uitgedraaid worden op het crypto-platform. Een crypto-account kan eenvoudig aangevuld worden met transfers van crypto’s van andere platforms. Het is daarom belangrijk een dergelijk overzicht op te vragen. Dit toont aan wat is ingebracht en hoe het vermogen is gegroeid.
Om geld over te maken naar en van darknet marktplaatsen, wordt vaak cryptocurrency gebruikt. De volgende manieren kunnen inzicht bieden in en helpen bij het identificeren wanneer fondsen direct of indirect worden verzonden en/of ontvangen van een darknet wallet adres.
Herken jij de red flags die kunnen wijzen op witwassen, terrorismefinanciering, fraude of corruptie? Onze e-learning Financiële Economische Criminaliteit (FEC) Awareness helpt je om verdachte signalen of transacties in de praktijk te herkennen en leert je wat je ermee moet doen. Of wil je een van onze consultants spreken? Neem gerust vrijblijvend contact met ons op.
